วันแรงงานแห่งชาติในประเทศไทยตรงกับวันที่ 1 พฤษภาคมของทุกปี เป็นวันที่ทั่วโลกรำลึกถึงความสำคัญของแรงงาน และเป็นเวทีในการเรียกร้องสิทธิแรงงานให้เท่าเทียม เป็นธรรม และปลอดภัย สำหรับประเทศไทย แม้จะเป็นวันหยุดราชการของภาครัฐและเอกชนหลายแห่ง แต่มักถูกมองว่าเกี่ยวข้องเฉพาะกับ “ลูกจ้างประจำ” เท่านั้น
แต่ความจริงแล้ว “นักศึกษาฝึกงาน” ก็ถือเป็นหนึ่งในกลุ่มแรงงานที่มีบทบาทสำคัญในองค์กร ทั้งยังเป็นกำลังสำคัญในอนาคตของประเทศ การพูดถึง “สิทธิของนักศึกษาฝึกงาน” จึงเป็นสิ่งที่ไม่ควรถูกละเลยในวันสำคัญนี้
นักศึกษาฝึกงานคือใครในมุมกฎหมายแรงงาน?
แม้ในกฎหมายแรงงานไทย นักศึกษาฝึกงานอาจไม่ถูกจัดอยู่ในกลุ่ม “ลูกจ้าง” ตามพระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงานอย่างชัดเจน (หากไม่ได้มีการจ้างงานหรือค่าตอบแทนตามที่กฎหมายกำหนด) แต่กระทรวงแรงงานเองก็เคยออกแนวทางและประกาศที่เน้นย้ำให้สถานประกอบการดูแลนักศึกษาฝึกงานในลักษณะของ “ผู้ปฏิบัติงานที่ต้องได้รับการปฏิบัติอย่างเหมาะสมและปลอดภัย”
วันแรงงานคืออะไร?
วันแรงงาน (Labour Day) หรือที่รู้จักกันในชื่อ "วันแรงงานแห่งชาติ" เป็นวันที่ทั่วโลกใช้เพื่อเฉลิมฉลองและรำลึกถึงความสำคัญของแรงงานในสังคม โดยจัดขึ้นในวันที่ 1 พฤษภาคมของทุกปี การจัดงานในวันแรงงานมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อเรียกร้องสิทธิแรงงานที่เท่าเทียมกัน, ความเป็นธรรม และสภาพการทำงานที่ปลอดภัยและมีคุณภาพ วันแรงงานยังเป็นวันที่องค์กรต่าง ๆ ทั้งในภาครัฐและเอกชนสามารถแสดงความขอบคุณและเคารพต่อผู้ที่มีบทบาทสำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจและสังคม โดยเฉพาะกลุ่มแรงงานที่ทำงานหนักเพื่อสร้างความเจริญรุ่งเรืองให้กับประเทศ ในประเทศไทย วันแรงงานถือเป็นวันหยุดราชการที่มีการจัดกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การเดินขบวนของสหภาพแรงงาน การจัดสัมมนา หรือการเรียกร้องสิทธิประโยชน์ต่าง ๆ สำหรับแรงงานทั่วประเทศ
สิทธิของนักศึกษาฝึกงานที่ควรได้รับการคุ้มครอง
1. สิทธิในการได้รับสภาพแวดล้อมการทำงานที่ปลอดภัย
นักศึกษาฝึกงานควรได้รับการชี้แจงเกี่ยวกับมาตรการความปลอดภัยในการทำงานก่อนเริ่มปฏิบัติงาน เช่น การใช้อุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคล (PPE), การรับมือกับสถานการณ์ฉุกเฉิน, และการทำงานในพื้นที่เสี่ยง หากเกิดอุบัติเหตุขึ้นในระหว่างฝึกงาน องค์กรมีหน้าที่ช่วยเหลือเบื้องต้นและแจ้งสถาบันต้นสังกัดทันที
2. สิทธิในการได้รับข้อมูลเกี่ยวกับบทบาท หน้าที่ และขอบเขตงาน
องค์กรควรกำหนดหน้าที่ของนักศึกษาฝึกงานให้ชัดเจนตั้งแต่วันแรก และไม่ควรเปลี่ยนแปลงหน้าที่โดยไม่แจ้งให้ทราบล่วงหน้า เช่น หากฝึกงานในฝ่ายบัญชี ก็ควรได้รับมอบหมายงานในขอบเขตที่เกี่ยวข้องกับสายวิชาชีพ ไม่ใช่งานเอกสารทั่วไปหรืองานใช้แรงงานที่ไม่เกี่ยวข้องเลย
3. สิทธิในการได้รับการดูแลจากพี่เลี้ยงหรือผู้ประสานงาน
การมีพี่เลี้ยงหรือผู้ให้คำปรึกษาเป็นปัจจัยสำคัญในการฝึกงานที่มีคุณภาพ เพราะจะช่วยให้ผู้ฝึกงานไม่รู้สึกโดดเดี่ยว และสามารถเรียนรู้ได้เร็วขึ้น องค์กรควรจัดสรรบุคลากรที่สามารถให้คำแนะนำได้จริง และติดตามพัฒนาการของผู้ฝึกงานอย่างต่อเนื่อง
4. สิทธิในการได้รับการเคารพในฐานะผู้เรียนรู้
แม้นักศึกษาฝึกงานอาจยังไม่มีประสบการณ์มาก แต่ก็ไม่ควรถูกมองว่าเป็น “แรงงานราคาถูก” หรือถูกสั่งให้ทำงานซ้ำซากโดยไม่มีเป้าหมายทางการเรียนรู้ การปฏิบัติต่อผู้ฝึกงานอย่างให้เกียรติ และส่งเสริมให้เกิดการพัฒนาทักษะ คือหัวใจของการฝึกงานที่มีคุณภาพ
5. สิทธิในการได้รับค่าตอบแทนหรือสวัสดิการ (กรณีที่มี)
ถึงแม้จะไม่มีกฎหมายบังคับให้องค์กรต้องจ่ายค่าตอบแทนให้ผู้ฝึกงาน แต่สถานประกอบการหลายแห่งก็มีการจัด “เบี้ยเลี้ยง” หรือ “สวัสดิการพื้นฐาน” เช่น ค่าเดินทาง อาหารกลางวัน หรือวันลา กรณีเจ็บป่วย เพื่อเป็นการให้คุณค่ากับแรงงานของนักศึกษา
6. สิทธิในการหยุดพัก
นักศึกษาฝึกงานมีสิทธิในการหยุดพักตามที่องค์กรกำหนดในกรณีที่เป็นวันหยุดประจำชาติหรือตามข้อกำหนดในสัญญาฝึกงาน เช่น การหยุดวันหยุดสาธารณะหรือการลาพักผ่อนตามข้อบังคับขององค์กร แต่ในกรณีที่ไม่มีการจ่ายค่าตอบแทน ควรให้ความสำคัญกับการมีวันหยุดที่เหมาะสมเพื่อรักษาสมดุลระหว่างการทำงานและการเรียนรู้ การปฏิบัติตามนี้จะช่วยให้ผู้ฝึกงานสามารถพักผ่อนและฟื้นฟูร่างกายได้ดีขึ้น เพื่อให้สามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพในอนาคต
ความรับผิดชอบร่วมกันของสถานศึกษาและสถานประกอบการ
บทบาทของสถานศึกษา
- ตรวจสอบและคัดเลือกสถานประกอบการที่เหมาะสม
- เยี่ยมเยียนหรือติดตามผลการฝึกงานของนักศึกษา
- สร้างช่องทางให้ผู้ฝึกงานสามารถร้องเรียนหรือขอคำปรึกษาได้
บทบาทของสถานประกอบการ
- ให้ข้อมูลที่ชัดเจนและโปร่งใสตั้งแต่ก่อนเริ่มฝึกงาน
- จัดให้มีระบบติดตามและประเมินผลการฝึกงาน
- ให้โอกาสนักศึกษาได้แสดงศักยภาพ และเสนอความคิดเห็น
ทำไมต้องใส่ใจสิทธิของนักศึกษาฝึกงาน?
- เพราะพวกเขาคือแรงงานในอนาคต: การดูแลนักศึกษาฝึกงานอย่างเหมาะสมจะช่วยให้พวกเขาเกิดแรงบันดาลใจและตั้งใจเข้าสู่ตลาดแรงงาน
- เพราะเป็นภาพลักษณ์ขององค์กร: การให้ความสำคัญกับคุณภาพชีวิตของผู้ฝึกงาน สะท้อนถึงวัฒนธรรมองค์กรที่เคารพสิทธิมนุษยชน
- เพราะส่งเสริมความยั่งยืนในระบบการศึกษาและแรงงาน: เมื่อระบบฝึกงานได้มาตรฐาน จะช่วยยกระดับคุณภาพแรงงานไทยโดยรวม
บทสรุป
วันแรงงานคือจุดเริ่มต้นของการสร้างวัฒนธรรม “เคารพสิทธิ” อย่างแท้จริง เนื่องในวันแรงงานแห่งชาติ 1 พฤษภาคมนี้ เราขอชวนทุกภาคส่วน ไม่ว่าจะเป็นนักศึกษา สถานศึกษา หรือสถานประกอบการ ร่วมกันให้ความสำคัญกับ “สิทธิของนักศึกษาฝึกงาน” ซึ่งไม่ใช่เรื่องเล็กน้อย แต่เป็นรากฐานของการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ในระยะยาว
